این روزها با گسترش شبکه های مجازی و حضور اینترنت در زندگی انسان بحث جرایم اینترنتی نیز پررنگ تر از قبل شده است. گسترش تکنولوژی های ارتباطی وحضور مداوم در اینترنت و فضای مجازی همراه با فعالیت های مختلف افراد از جمله فعالیت های اقتصادی و خریدهای اینترنتی باعث شده است که این حوزه به مکانی جذاب برای مجرمان و کلاهبرداران نیز تبدیل شود.
بحث کلاهبرداران اینترنتی یکی از موضوعاتی است که این روزها بسیار مورد بحث است و متأسفانه افراد مختلفی را درگیر خود کرده است. با توجه به تنوع شیوه های کلاهبرداران اینترنتی افراد مختلفی در جامعه به اشکال مختلف در معرض کلاهبرداری اینترنتی و سوءاستفاده مالی قرار گرفته اند. مجرمان در فضای مجازی در کمین هستند تا در زمانی مناسب دست به اقدام بزنند. آنها از هر بهانه و اقدامی به این منظور استفاده می کنند. پلیس فتا نیز همواره به منظور جلوگیری از این اتفاق توصیه هایی را مطرح می کند که با به کارگیری آنها می توان تا حد زیادی نسبت به کلاهبرداری اینترنتی جلوگیری کرد. بنابراین افراد مختلف جامعه باید نکاتی را برای آگاهی و ایمنی بیشتر بداند تا درگیر کلاهبرداران اینترنتی نشده و مورد سوء استفاده قرار نگیرد.

کلاهبرداری

کلاهبرداری را بردن مال دیگری از طریق توسل توام با سوءنیت به وسایل یا عملیات متقلبانه برای بردن مال دیگری تعریف کرده اند. برای تحقق جرم کلاهبرداری، توسل به وسایل متقلبانه برای فریب مالباخته ضرورت دارد و لازم است. به عبارت دیگر کلاهبردار باید مرتکب مانور متقلبانه شده باشد. کلاهبرداری از جمله جرایم مقید است که شرط تحقق آن عبارت است از: بردن مال دیگری که آن نیز مستلزم تحقق دو چیز است: ورود ضرر مالی به قربانی و انتفاع مالی کلاهبردار یا شخص مورد نظر وی. بنابراین در عمل مجرمانه کلاهبرداری باید این دو ویژگی حادث شده باشد.

کلاهبرداری اینترنتی

طبق ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه ای جرم کلاهبرداری اینترنتی عبارت است از استفاده غیرمجاز از سامانه های رایانه ای یا مخابراتی برای ارتکاب اعمالی از قبیل وارد کردن، تغییر، محو، ایجاد یا متوقف کردن داده ها یا مختل کردن سامانه و تحصیل وجه یا مال یا منعت یا خدمات یا امتیازات مالی برای خود یا دیگری.
در کلاهبرداری اینترنتی امکان فریب ماشین ها و سیستم های پردازش خودکار جداگانه و با کاربران هر دو وجود دارد. کلاهبرداری اینترنتی سوءاستفاده از داده های برنامه ها و سیستم های کامپیوتری از راه دور صورت می گیرد و اغلب کلاهبردار و قربانی با هم روبه‌رو نمی شوند.

کلاهبرداران اینترنتی چگونه عمل می کنند؟

شگردها و شیوه های کلاهبرداران اینترنتی بسیار متنوع و مختلف است. آنها شیوه های مختلفی را برای فریب افراد طراحی و اجرا می کنند. برای مثال یکی از اقداماتی که کلاهبرداران اینترنتی انجام می دهند این است که با راه اندازی سایت های مختلف جعلی و تبلیغات گوناگون در فضای مجازی و ارسال پیامک به شهروندان با موضوعات مختلف از قبیل ثبت نام برای جلوگیری از قطع یارانه ها، افزایش یارانه دریافتی، دریافت سبد کالای حمایتی دولت، اختصاص سهمیه بنزین، دریافت مجوز طرح تردد زوج و فرد و سایر مواردی که بسته به موقعیت احتمال مطرح شدن آنها نیز از سوی فرد کلاهبردار وجود دارد، اقدام به فریب دادن قربانیان برای دریافت هزینه ارائه این خدمات می کنند. سپس افراد را به منظور سوءاستفاده هدایت به درگاه های جعلی موسوم به فیشینگ می کنند. هدایت به درگاه های جعلی برای به دست آوردن اطلاعات کارت بانکی و برای برداشت غیرمجاز از حساب افراد صورت می گیرد. بنابراین لازم است نسبت به چنین مواردی از هوشیاری کامل برخوردار بوده و توصیه های مطرح شده را مدنظر قرار داد.

کلاهبرداری از راه ارسال پیام و لینک

در واقع بزهکاران فضای مجازی با ارسال پیام به کاربران و سپس معرفی لینک‌هایی، از کاربر می‌خواهند تا یک سری اطلاعات هویتی و یا مالی خود را طی فرم‌هایی در آن سایت ارائه کند و پس از این تکمیل این عمل از سوی کاربران، کلاهبرداران اقدام به سرقت اطلاعات وارد شده می‌کنند.
کلاهبرداران اینترنتی اقدام به طراحی سایت‌ها و درگاه‌های بانکی به صورت جعلی می‌کنند. کاربران همواره باید آدرس این درگاه‌ها را با دقت بررسی کنند، زیرا بزهکاران با استفاده از لوگوها و تیترهای رسمی از بانک‌ها و مؤسسات مالی معتبر درصدد به دست آوردن اطلاعات بانکی افراد از طرف آنها هستند که در این صورت به راحتی می‌توانند از حساب بانکی افراد سرقت کرده و آسیب مالی جدی به آنها وارد کنند.

کلاهبرداری اینترنتی از راه فیشینگ

لینک‌های فیشینگ به منظور هدایت افراد به درگاه های پرداخت جعلی ممکن است در قالب پیغامی در شبکه‌های اجتماعی تحت پوشش وب، سایت‌های خیریه، برنامه‌های پیغام فوری و اجناس و کالا با قیمت مناسب، به صورت رایگان یا از طریق پیام کوتاه ارسال شود. شیوه‌های دیگری نیز از این طریق توسط مجرمان صورت می‌پذیرد که می‌توان به کلاهبرداری با ربات هدایت کننده به صفحات شبیه سازی شده بانک اشاره نمود که نمونه های زیادی از آن موجود است.

کلاهبرداری از راه ربات ها و نرم افزارها

تنوع اقدامات کلاهبرداران در فضای مجازی نیاز به آگاهی بیشتر نسبت به روش های آنها را ضرورت می بخشد. لازم به یادآوری است که بر اساس پرونده‌های واصله، متهمان ابتدا اقدام به طراحی ربات یا اپلیکیشن ارائه دهنده خدمات مختلفی از جمله افزایش فالوئر، دوست یاب، همدم یاب، ردیاب، مکان یاب و … می‌کنند، به صورتی که پس از نصب برنامه به منظور فعال سازی اپلیکیشن از کاربر درخواست واریز مبلغ اندکی، هدایت به صفحه جعلی می‌کند. این ربات‌های راه اندازی شده، مستقیماً اطلاعات و رمز کارت را طی چند مرحله از کاربر می‌گیرند و در تمامی موارد پیام عدم ارتباط با بانک و یا تراکنش ناموفق نشان می‌دهند. همچنین در بسیاری از موارد، مجرمان اقدام به تبلیغ ربات یا اپلیکیشن‌های جعلی در کانال‌های پر بازدید شبکه‌های اجتماعی مانند تلگرام و اینستاگرام با چند صد هزار اعضا می‌کنند و به این ترتیب برنامه مورد نظر در دسترس تعداد بسیار زیادی از کاربران شبکه‌های اجتماعی قرار می‌گیرد و پس از آن اقدام به کلاهبرداری اینترنتی کرده و از راه های مختلفی که یکی از آنها اتصال به درگاه جعلی است حساب افراد و مراجعین را خالی می کنند. لازم است که کاربران مراقب ربات‌هایی که آنها را به صفحات جعلی درگاه‌های بانکی هدایت می‌کنند باشند تا از وقوع اتفاقات غیرمترقبه بعدی در امان مانده و از وقوع کلاهبرداری اینترنتی جلوگیری کنند.

کلاهبرداری اینترنتی از طریق تماس تلفنی

اقدام با کلاهبرداری اینترنتی همچنین ممکن است از طریق تماس های تلفنی صورت پذیرد. در این تماس ها گفته می شود که شما از طرف نهادی رسمی برنده قرعه کشی شده اید و سپس از شما می خواهند تا مبلغی را برای دریافت جایزه به حساب آنها واریز کنید. این نوع از کلاهبرداری اینترنتی نیز از دیگر روش ها و شیوه های بزهکاران در فضای مجازی است که موارد زیادی از آن به وقوقع پیوسته است. کلاهبرداران سایبری با ارسال پیامک و تماس تلفنی با برخی از شهروندان، ضمن معرفی خود به عنوان نماینده شرکت همراه اول مژده برنده شدن آنها را در قرعه کشی این شرکت، با عنوان برنده شدن در هزینه سفر به عتبات عالیات می دهند. افراد مال باخته با این شگرد به پای دستگاه خودپرداز بانک‌ها کشانده می شوند و با راهنمایی پیچیده کلاهبرداران سایبری، اقدام به انجام عملیات بانکی می کنند.

پیگیری

پس از وقوع عمل مجرمانه می توان با مراجعه به دادسرای جرایم رایانه ای نسبت به وقوع جرم پیگیری های لازم را انجام داد. این دادسرا وظیفه دارد جرایمی که در فضای سایبری رخ داده را پیگیری کند و حقوق شاکیان را به آنها بازگرداند. پس از مراجعه به دادسرای جرایم رایانه‌ای، پرونده ای تشکیل شده و رسیدگی به آن طبق روال قانونی به جریان خواهد افتاد. دادسرا نیز بر حسب حساسیت پرونده و برای بررسی بیشتر موضوع، آن را به پلیس فتا خواهد داد. همچنین با مراجعه به سایت پلیس فتا نیز می توان نسبت به شکایت و پیگیری جرم اتفاق افتاده اقدام کرد.